Μια συνάντηση με τον Γιώργο Παπανδρέου έχει πάντα το δικό της ενδιαφέρον. Ιδιαίτερα αυτήν την περίοδο, είναι ο άνθρωπος που όλοι θα θέλαμε να τον ρωτήσουμε για όλα όσα συνέβησαν τα τελευταία δυόμισι χρόνια στη χώρα που μοιάζουν με δεκαετίες ολόκληρες.
Ο πρώην Πρωθυπουργός μιλά για όλα σήμερα στην εφημερίδα Πελοπόννησος, και τον Δημήτρη Αβραμίδη λίγες μέρες πριν τις κρίσιμες εκλογές της 6ης Μαϊου
Αποσπάσματα της συνέντευξης
Πρώτον, γιατί, μην κρυβόμαστε, είναι η μοναδική σοβαρή επιλογή, αν θέλουμε να μην κινδυνεύσει η παρουσία της χώρας στο ευρώ και αν θέλουμε να μην πάνε χαμένες οι μεγάλες θυσίες που έκαναν μέχρι τώρα οι Ελληνες πολίτες.
Δεύτερον, γιατί το δίλημμα που αντιμετωπίζουμε σε αυτές τις εκλογές είναι καθαρό. Η Ελλάδα, την επόμενη των εκλογών χρειάζεται μια σταθερή κυβέρνηση, βασισμένη στην ευρύτερη δυνατή συμμαχία σταθερότητας και προόδου, που να μπορεί να συνεχίσει την προσπάθεια διάσωσης της χώρας. Και το Κίνημά μας, ο Βαγγέλης Βενιζέλος και όλοι μας πορευόμαστε με αυτή την προτεραιότητα, με ένα ρεαλιστικό σχέδιο εξόδου από την κρίση. Αντίθετα, ο Αντώνης Σαμαράς προσπαθεί για άλλη μια φορά να αποφύγει τις ευθύνες, βάζοντας ως προϋπόθεση την αυτοδυναμία για να πραγματοποιήσει όσα υπόσχεται. Η σημερινή κατάσταση είναι όμως τόσο σοβαρή, ώστε δεν υπάρχουν περιθώρια για μικροκομματικά παιχνίδια.
Τρίτον, γιατί το ΠΑΣΟΚ ως κυβέρνηση ξεκίνησε μια σειρά από απαραίτητες μεταρρυθμίσεις που για λόγους πολιτικού κόστους δεν είχαν προχωρήσει επί χρόνια. Και είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τις μεταρρυθμίσεις αυτές από τα μέτρα που επέβαλε η κρίση για να αντιμετωπιστεί το έλλειμμα. Να δώσω δύο παραδείγματα; Για πρώτη φορά οι αποφάσεις κάθε υπουργού αναρτήθηκαν στο διαδίκτυο, επιτρέποντας στον κάθε πολίτη να ελέγχει την άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας, κάνοντας την Ελλάδα από τις πιο σύγχρονες χώρες στον τομέα της διαφάνειας. Για πρώτη φορά πέρασε με ευρύτερη συναίνεση ένα νομοσχέδιο για την παιδεία που ανατρέπει τα κακώς κείμενα δεκαετιών.
Τέταρτον, γιατί αποδείξαμε ότι μάθαμε από τα διαχρονικά μας λάθη. Και δεν τα επαναλάβαμε. Να δώσω τρία παραδείγματα; Σκεφτείτε ότι πρέπει να είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας που, στο τέλος μίας κυβερνητικής θητείας, το κράτος έχει λιγότερους υπαλλήλους και πολύ λιγότερες λειτουργικές δαπάνες απ' ό,τι στην αρχή της. Σκεφτείτε ότι πρέπει να είναι η πρώτη φορά, εδώ και δεκαετίες, που πέρασαν δύο χρόνια και δεν ταλαιπωρήθηκε η χώρα από κάποιο νέο μεγάλο σκάνδαλο. Σκεφτείτε ότι πρέπει να είναι η πρώτη φορά, μετά από επιμονή μας, που χτυπιέται συστηματικά η διαφθορά σε υψηλό επίπεδο με συνέπειες για πρόσωπα με ισχύ, πολιτική, οικονομική ή ακόμα και για υψηλόβαθμους μόνιμους δημόσιους υπάλληλους, που παλαιότερα βρισκόντουσαν στο απυρόβλητο.
Το ΠΑΣΟΚ απέδειξε, στη μισή θητεία που έκανε, των δύο ετών, ότι έχει τη βούληση να συγκρουστεί με τα κακώς κείμενα για να αλλάξουν τα πράγματα στη χώρα μας, να εμπεδώσουμε μια Πολιτεία δικαίου για να μην ξαναβρεθούμε ποτέ στο χείλος του γκρεμού.
Και πέμπτον, γιατί οι βασικές μας πολιτικές επιλογές την τελευταία διετία δικαιώθηκαν. Θυμίζω ότι πέρυσι στις 27 Οκτωβρίου γυρίσαμε από τις Βρυξέλλες με μία ιστορική συμφωνία για μία πρωτοφανή διαγραφή ελληνικού χρέους. Παρ' όλα αυτά, εδώ στην Ελλάδα, όσοι δεν μας έλεγαν προδότες και δωσίλογους, μας έλεγαν αποτυχημένους. Και όλοι μαζί, με πρώτο τον κύριο Σαμαρά, βροντοφώναζαν «ΟΧΙ» στη Συμφωνία των Βρυξελλών.
Σήμερα όλοι αυτοί πανηγυρίζουν για τη διαγραφή του χρέους και παρουσιάζουν ως δικά τους τα αποτελέσματά της. Ας είναι. Το συμπέρασμα είναι ένα: Παρά τα αναπόφευκτα λάθη, παρά τον πόνο που ξέρω ότι αναπόφευκτα προκαλέσαμε, παρά τις παλινωδίες μιας συντηρητικής Ευρώπης, η πολιτική μας πέτυχε να κρατήσει την Ελλάδα όρθια και μέσα στην Ευρωζώνη. Και την πολιτική αυτή τη δικαίωσαν και πολιτικές δυνάμεις που την είχαν καταγγείλει στην αρχή.
Για όλους αυτούς τους λόγους, και πολύ περισσότερο επειδή η χώρα χρειάζεται σταθερότητα, και το Κίνημά μας έχει αποδείξει πως διαθέτει τη βούληση να αναλαμβάνει και ευθύνες και κόστος, το ΠΑΣΟΚ πρέπει να είναι πρώτο κόμμα, να μπορεί να έχει τον πρώτο λόγο, ώστε να οδηγηθούμε με σιγουριά και ασφάλεια σε μία καλύτερη Ελλάδα, μία δικαιότερη κοινωνία.
Ο στόχος αυτός είναι και εφικτός και αναγκαίος για τη χώρα».
Καθώς δείχνουν όλες οι σχετικές ενδείξεις, το ΠΑΣΟΚ βαδίζει προς ένα «ιστορικά χαμηλό» εκλογικό ποσοστό. Αν αυτές οι ενδείξεις επιβεβαιωθούν, θα θεωρήσετε ότι υπάρχει προσωπική σας πολιτική ευθύνη;
Η πρώτη μου ευθύνη ήταν και είναι για τη χώρα, και τον Ελληνικό λαό. Αυτό υπαγορεύει η συνείδησή μου και η ιστορία μου. Η προσωπική, αλλά και εκείνη του ονόματος Παπανδρέου.
Να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους, κύριε Αβραμίδη; Εκλέχτηκα Πρωθυπουργός για να αλλάξω την Ελλάδα πριν βουλιάξει. Και τη βρήκα να βουλιάζει ήδη όταν ανέλαβα. Τη βρήκα στα πρόθυρα χρεοκοπίας. Κανείς δεν ξυπνάει το πρωί, σκεφτόμενος πώς θα μειώσει μισθούς και συντάξεις. Ανέλαβα ευθύνες που αναλογούσαν στην προηγούμενη διακυβέρνηση και τις ανέλαβα στο ακέραιο. Ανέλαβα ευθύνες, όταν οι προηγούμενοι φάνηκαν ευθυνόφοβοι και φυγόπονοι.
Και ήταν οι δικές τους αποφάσεις που μας οδήγησαν στο χείλος του γκρεμού και μας έθεσαν υπό κηδεμονία. Κανείς δεν θέλει την τρόικα πάνω από το κεφάλι του.
Και οι δικές μου αποφάσεις ήταν για να φύγουμε το συντομότερο από αυτή την κηδεμονία. Αλλά αυτό έχει κόστος.
Πήρα τις δυσκολότερες αποφάσεις που πήρε Ελληνας Πρωθυπουργός τις τελευταίες δεκαετίες, για να αποτρέψω το χειρότερο και να σταθούμε σύντομα στα πόδια μας. Δεν μου ταιριάζει να σηκώνω τα χέρια ψηλά, αρκούμενος σε ένα «τι να κάνω, φταίνε οι προηγούμενοι». Θα ήταν πατριωτικό να αφήσω τη χώρα να καταρρεύσει; Οχι. Θα ήταν λιγοψυχία. Ρίψασπις δεν υπήρξα ποτέ. Και ούτε μία στιγμή δεν σκέφτηκα είτε το προσωπικό είτε το πολιτικό κόστος. Ούτε μία στιγμή. Αυτό το θυσιάζω χάριν αυτών που πιστεύω ότι υπηρετούν καλύτερα την πατρίδα και τον λαό.
Οι αποφάσεις που πήραμε εγώ και η Κυβέρνηση συλλογικά μπορούν να εγγυηθούν μια πορεία αυτονομίας. Θέλουμε μία Ελλάδα αυτοδύναμη και για να το κάνουμε πρέπει να αλλάξουμε τη σημερινή Ελλάδα.
Και αυτό ξεκίνησα. Εβαλα τις βάσεις. Αλλά αυτή η προσπάθεια πρέπει να συνεχιστεί, αλλιώς και οι θυσίες θα χαθούν και μόνιμα θα βρισκόμαστε υπό οικονομική κηδεμονία.
Καλύτερα οι Ελληνες να θυμώνουν γι' αυτά που ζουν, παρά να ζήσουν την απόλυτη καταστροφή μιας χρεοκοπίας. Και αυτό το αποτρέψαμε. Ξέραμε ότι θα έχει κόστος. Αλλά ήταν συλλογική η απόφασή μας να κάνουμε το πατριωτικό μας καθήκον.
Αποτιμώντας το σύνολο της πρωθυπουργικής σας θητείας, έχετε μετανιώσει για κάποιες πολιτικές επιλογές σας ή για να το θέσουμε αλλιώς: Θα ήταν δυνατόν να αποφευχθεί η χρεοκοπία της χώρας, με λιγότερο επώδυνα μέτρα για τους οικονομικά ασθενέστερους;
Θα μπορούσαμε να είχε αποφύγει η χώρα μας το μνημόνιο, αν η κυβέρνηση Καραμανλή είχε φύγει έστω μια ώρα νωρίτερα, προκηρύσσοντας εθνικές εκλογές μαζί με τις ευρωεκλογές. Και όχι όταν βεβαιώθηκε ότι ήμασταν πια στο παρά ένα της χρεοκοπίας. Θα μπορούσαμε να είχαμε αποφύγει τα οριζόντια σκληρά μέτρα αν είχαμε περισσότερο χρόνο κι αν η Νέα Δημοκρατία δεν είχε διαλύσει το κράτος. Ο μονόδρομος, ελέω ΝΔ και Καραμανλή, δεν ήταν το μνημόνιο, κύριε Αβραμίδη, αλλά η απόλυτη, άμεση και βίαιη χρεοκοπία της χώρας.
Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός στήριξης, το μνημόνιο και το δάνειο των 110 δισ. ήταν ο άλλος δρόμος που εμείς κτίσαμε με σκληρές διαπραγματεύσεις. Δεν υπήρχε, το τονίζω, δεν υπήρχε, τον φτιάξαμε από το μηδέν για να μην βαδίσουμε ποτέ τον μονόδρομο της ασύντακτης χρεοκοπίας. Και ναι, θα μπορούσαμε να είχαμε συμφωνήσει μια πιο σταδιακή, πιο δίκαιη για τους ασθενέστερους προσαρμογή, αν το 2010 είχα έστω και την παραμικρή στήριξη σε αυτό από σημαντικό Ευρωπαίο ηγέτη. Αν υπήρχε έστω και ένας στο ευρωπαϊκό προσκήνιο που να έλεγε αυτά που λέει ο κ. Ολάντ σήμερα.
Δυστυχώς, ήμουν μόνος μέσα σε μία απόλυτη επικυριαρχία των συντηρητικών στην Ευρώπη. Και όταν έλεγα ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο ελληνικό, ότι εμείς αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας, αλλά δέστε ότι η κρίση θα γενικευθεί, κανείς από τους συντηρητικούς δεν ήθελε να το πιστέψει. Ακόμα και σήμερα οι συντηρητικοί της Ευρώπης μιλούν απαξιωτικά για την Ελλάδα, όπως πρόσφατα ο κ. Σαρκοζί, για να προσελκύσουν ψήφους.
Οι απαξιωτικοί χαρακτηρισμοί του κυρίου Σαρκοζί προφανώς αρμόζουν στους ομοϊδεάτες του στην Ελλάδα, που παρέδωσαν ένα χρέος και ένα έλλειμμα δυσβάσταχτα. Εμείς, οι σοσιαλιστές, πήραμε τις δύσκολες αλλά και υπεύθυνες αποφάσεις. Ενώ οι συντηρητικοί στην Ελλάδα αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη, στην μεγάλη τους πλειοψηφία, αποσκοπούσαν στο να μεταθέσουν τις ευθύνες τους σε ό,τι αφορά καθυστερήσεις και ανεπάρκειες μιας συντεταγμένης ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης και αναπτυξιακής πολιτικής.
Ξέρει πολύ καλά ο κ. Σαρκοζί ότι οι αγορές είναι αμείλικτες και ότι χρειάζεται να ενώσουμε τις δυνάμεις μας στην Ευρώπη με αλληλεγγύη και σχέδιο.
Αυτό προτείνει σήμερα ο Ολάντ. Αλλά τότε δεν υπήρχαν οι άλλες φωνές. Και η συντηρητική Ευρώπη απαιτούσε ένα και μόνο πράγμα για να μας δανειοδοτήσουν: Σκληρή, πολύ σκληρή και γρήγορη προσαρμογή και μερικοί μάλιστα με τιμωρητική διάθεση εις βάρος της χώρας μας.
Δυστυχώς, πίστευαν ότι δεν έχουμε την βούληση να κάνουμε καμία προσαρμογή. Πίστευαν ότι πάλι θα τους κοροϊδέψουμε, γιατί είχαν την κακή εμπειρία τού τι έκανε για μια πενταετία η προηγούμενη Κυβέρνηση. Η σκληρότητα του μνημονίου ήταν και το τίμημα της αναξιοπιστίας της ΝΔ που κληρονομήσαμε ως έθνος. Αλλά και του ιδεολογικού δογματισμού των Ευρωπαίων ομοϊδεατών του κ. Σαμαρά.
Ας το σκεφτούν αυτό οι Ελληνες ψηφοφόροι καθώς θα προσέλθουν να ψηφίσουν. Αν μας αξίζει να στείλουμε διεθνώς το μήνυμα ότι στη χώρα μας ενισχύθηκαν οι δυνάμεις που ανήκουν στην ίδια πολιτική οικογένεια με την κα Μέρκελ και τον κ. Σαρκοζί.
Είστε, κύριε πρόεδρε, ο μοναδικός πρωθυπουργός στη νεότερη ιστορία μας που παραιτήθηκε από το αξίωμά του χωρίς να ηττηθεί σε εκλογές και χωρίς απώλεια της δεδηλωμένης. Αποτελούσε μονόδρομο αυτή η επιλογή;
Ξέρετε, κ. Αβραμίδη, ποτέ δεν ήμουν συμβατικός πολιτικός. Και κάθε φορά που λέω ότι δεν είναι η εξουσία, αλλά η προσφορά στον τόπο που με ενδιαφέρει, το εννοώ.
Ούτε, βέβαια, ανέλαβα το αξίωμα του Πρωθυπουργού σε ομαλή περίοδο για τη χώρα.
Ζούμε τη μεγαλύτερη περιπέτεια που πέρασε η χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες. Η βασική επιλογή μου όλη αυτή τη διετία ήταν μία: Να κάνω τα πάντα για να συνεχιστεί η εθνική προσπάθεια σωτηρίας, όπως και της βαθιάς αλλαγής της χώρας. Αυτά που κατακτήσαμε για τους πολίτες με θυσίες και σκληρές διαπραγματεύσεις, να μην κινδυνεύσουν. Ολες μου οι αποφάσεις μπορούν να εξηγηθούν υπό αυτό το πρίσμα. Ακόμα και το να θυσιάσω το πρωθυπουργικό μου αξίωμα.
Ομολογώ ότι από την άνοιξη του 2011, ήταν για μένα πια ξεκάθαρο ότι το ΠΑΣΟΚ δεν μπορούσε να συνεχίσει μόνο του την εθνική προσπάθεια. Η Κοινοβουλευτική Ομάδα του Κινήματος είχε ήδη από τότε, και για πολλούς λόγους που δεν είναι του παρόντος, φτάσει στα όριά της. Κανένα κόμμα δεν μπορεί πια μόνο του - και όποιος ισχυρίζεται το αντίθετο απλώς δεν έχει καταλάβει τι γίνεται και δεν καταλαβαίνει τι του γίνεται.
Μέσα σε αυτό το πνεύμα επιχείρησα πέρυσι τον Ιούνιο μια πρώτη προσέγγιση με τον κ. Σαμαρά. Τελικά, στα τέλη Οκτωβρίου, οι συνθήκες ωρίμασαν, έστω και μετά από την επίκληση ενός δημοψηφίσματος. Οταν τότε όλοι αρνήθηκαν τις ευεργετικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για δραστική μείωση του χρέους της χώρας μας, αποφάσισα να απευθυνθώ στον ελληνικό λαό για να αποφασίσει.
Ο κ. Σαμαράς αρχικά αρνήθηκε να υποστηρίξει την ευεργετική για τη χώρα Συμφωνία των Βρυξελλών. Αλλαξε υπό την πίεση του δημοψηφίσματος. Η κυβέρνηση Παπαδήμου ήταν για μένα, επιλογή. Επιλογή που υπαγορεύτηκε από την ανάγκη να συνεχιστεί η εθνική προσπάθεια. Εάν τότε πηγαίναμε άρον - άρον σε εθνικές εκλογές ήταν πολύ πιθανόν να τα χάναμε όλα.
Η επιτυχής ολοκλήρωση της ιστορικής διαγραφής χρέους 100 δισ. από τις πλάτες της χώρας ήταν για μένα η μεγαλύτερη δικαίωση αυτής της επιλογής μου.